Nasıl Kilo Alabilirim?

Hangi Durumlarda Kilo Alınması Gerekir?

“Nasıl kilo alınır?” sorusuna gelmeden önce ‘zayıflık’ tanımlamasını açıklamak daha doğru olacaktır. Kilonuzun boyunuzun karesine olan oranının yani beden kitle indeksi (BKI) değerinizin 18,5 kg/m2’nin altında olma durumu ‘zayıflık’ olarak tanımlanır. Diyetle alınan günlük toplam enerjinin harcanan enerjiden daha az olması durumunda veya alınan besinlerin vücut tarafından kullanılamaması sonucu zayıflık görülebilir. Fazla kilolu, obez olmanın yanı sıra zayıf olmak da yaşam kalitesini bozan ve hastalık riskini artıran, istenmeyen bir durumdur. Zayıflık; vücut direncini düşürür, hastalıklara yakalanma riskini artırır, okul başarısını ve iş verimliliğini azaltır, menstruasyon (adet kanaması) düzensizliklerine neden olur, doğurganlığı azaltır ve osteoporoz riskini artırır. Ani ve istenmedik şekilde ağırlık kaybı olduğunda hemen hekime başvurulması gerekir.

Eğer ki beslenme planlamanızda herhangi bir problem yok, günlük almanız gereken enerji ve besin ögesi gereksinimlerinizi karşıladığınız halde negatif enerji dengesinde iseniz zayıflığın altında yatabilecek nedenler düşünülmelidir. Tiroid bezlerinin fazla çalışması, parazit, aşırı stres, aşırı enerji kaybı, sağlıklı ve dengeli beslenme için zaman ayıramama, yeme bozuklukları gibi nedenler iştahınızın olumsuz etkilenmesinin ve kilo alamamanızın sebepleri arasında olabilir. Kilo alamama nedeniniz tespit edildikten sonra, doktorunuzun tavsiyesine uygun tedavi yöntemi takip edilerek beslenme ve diyet uzmanları kontrolünde bir beslenme planı oluşturulmalıdır.

Sağlıklı Kilo Almak İçin Ne Yapılmalıdır?

“Kilo nasıl alınır?” sorusu yerine “Sağlıklı kilo nasıl alınır?” diye sormak gerekir. Çünkü hızlı kilo alma yöntemleri denenirken hızlı kilo vermede olduğu gibi sonuç kalıcı ve sürdürülebilir olmayabilir.

Kilo almaya çalışan bireyler günlük enerji gereksinimlerini karşılayabilmek için besin tüketimlerini ve porsiyon miktarlarını arttırmak zorunda kalırlar. Zayıf bireylerin genellikle iştahsız olmaları zayıflama diyeti yapan bireylere kıyasla beslenme planlamalarında daha çok çaba sarf etmelerine neden olabilir. Bu nedenle kilo almak, kilo vermeye kıyasla daha uzun ve zorlu bir süreci kapsayabilir. Sağlıklı kilo alma için istenilen haftalık ağırlık artışı 250-500 gr’dır.

Kilo alma diyeti uygularken de tıpkı zayıflama diyetleri gibi bazı kurallara dikkat etmek gerekir. Eğer zayıflığın altında yatan sebep diyet enerjisinin yetersizliği ise bu durum düzeltilebilir. Yaşınız, boyunuz ve fiziksel aktivite seviyenize göre doğru enerji içeren sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı uygulanarak hedeflenen sağlıklı kiloya ulaşabilmek mümkün. Enerji harcamaları daha yüksek olan ağır işte çalışan bireylerin, emzikli kadınların, çocuk ve adölesanların, sporcuların özel durumları dikkate alınarak beslenme programları ayarlanmalı. Yapılan enerji artışına bağlı olarak vitamin ve mineral alımlarının da arttırılması gerekir. Günlük enerji ihtiyacınızı vücutta istenilmeyen yağlanmaya neden olmamak için gazlı içecekler, işlenmiş paketli ürünler ve hamur işleri tüketerek karşılamayın. Zayıf bireyler kişiye özel gereksinimlere uygun beslenme tedavisi almalı ve davranış değişikliği ile vücut ağırlığı yönetimi sağlamalıdır. 

Sağlıklı kilo almak için aşağıdaki önerilere dikkat edebilirsiniz:

Sık Sık Beslenin

Kilo alma yöntemleri düşünülürken öğün sayıları gözden kaçabilir. Kilo almanın yolları aranırken kaç öğün yaptığınıza da dikkat edin. Mide hacminizi yavaş yavaş artırın. Tek seferde yüksek porsiyon tercih etmek yerine gün içinde küçük porsiyonlarla öğün sıklığı artırılarak fazla besin alımı sağlanabilir. Öğünlerinizi düzenli planlayın ve en az 3 ana öğün ve 3 ara öğün yapmaya özen gösterin.

Yemekle Beraber Sıvı Tüketmeyin

Kilo almak için yemeklerden önce ve yemek sırasında sıvı alımından kaçınılmalıdır. Kilo almak isteyen bireylerin mide hacmi küçük olduğundan sıvı tüketimini öğünlerle birlikte yapmaları, asıl enerji kaynağı olan besinleri tüketmeleri için yeterli alanın kalmamasına neden olur. Bu yüzden yemekten hemen önce ve yemek sırasında sıvı alınmamalıdır.

Çorba Tercih Etmeyin

Kilo alma programlarının ilk zamanlarında yemeklerle beraber çorba içmekten kaçının. Çorba yüksek hacimde düşük enerji içerdiği için kişinin daha az enerji alarak hızlıca doymasına ve kilo almak için gereksinimi olan enerjiyi diğer besinlerden almasını engellemeye neden olabilir.

Sağlıklı Karbonhidratları Tercih Edin

Karbonhidratlar, vücudun temel enerji kaynaklarıdır. Karbonhidrat kısıtlı diyetlerde, vücut enerjisi için gerekli karbonhidratı mevcut olan depolar tükenince kas dokusundan kullanmaya başlar. Bu durum ise vücutta kas kaybı demektir ve beraberinde vücut su da kaybetmeye başlar. Karbonhidratın kısıtlanması sonucu diyetinizde arttırdığınız protein metabolizmanızı hızlandırdığı için hızlı kilo kaybedersiniz. Bu sebeple karbonhidratlar kilo almak isteyen bireyler için önemli besin ögeleri arasında yer alır. Karbonhidrat olarak bilinen bazı besinler aslında sadece karbonhidrat kaynağı olarak görülmemelidir. Çünkü bu besinler başka besin öğelerini de içerirler. Bunlardan birine esmer pirinç örnek verilebilir. Beyaz pirincin protein değeri daha düşüktür. Enerji değeri yüksek ama sağlıklı olan tam tahıllı karbonhidratlar da kilo alma programlarınız için yararlı olabilir. Karabuğday ve kinoa lif, protein, magnezyum ve potasyum açısından zengin sağlıklı karbonhidrat çeşitleridir. Örneğin sağlıklı karbonhidrat alternatiflerinden olan yulaf yoğurt ve sütle birlikte ara öğününüzde tercih edilebilir. Boza, sıvı olmasına rağmen yüksek enerji içerir. Günde 1 bardak boza içmek kilo almanıza yardımcı olabilir. Tam tahıllar, meyve ve sebzeler ile karbonhidrat alımınızla beraber aynı zamanda protein ve sağlıklı yağlar içeren besinlerle birlikte de toplam kalori alımınızı artırabilirsiniz. Bu besinler ile kalori artışını sağlamakla beraber lif, vitamin, mineral ve antioksidanların yararlı sağlık etkilerinden de faydalanmış olursunuz.

Protein Alımınızı İhmal Etmeyin

Proteinler kas dokusunu onarmak, geliştirmek ve korumak için oldukça önemli bir yere sahiptir. Uzun süreli yetersiz protein alımı sonucu vücut gereksinim duyduğu proteini kendi dokularından karşılar. Bu durum vücutta kas kaybına neden olabilir. Bu nedenle öğünlerinizdeki protein alımınız çok önemli. Gün içerisinde yumurta, et, tavuk, balık, süt, peynir, yoğurt, kefir, mercimek, nohut, badem, ceviz, fındık, kabak çekirdeği gibi iyi kalite proteinleri beslenmenize ekleyerek protein gereksinmenizi karşılayabilirsiniz. Haftada iki kez biri yağlı balık olacak şekilde (somon ve uskumru gibi) balık tüketin. Özellikle somon ve yumurta sağlıklı yağ ve kaliteli protein açısından çok önemlidir.

Yağlı Tohumlara Yer Verin

Kilo almak için beslenme listenize yağlı tohumları mutlaka ekleyin. Kilo almayı kolaylaştıran besinler, genel olarak hacimce küçük, enerji oranı yüksek besinlerdir. Bunlar arasında badem, ceviz, fındık gibi yağlı tohumlar başta gelir. Tüketim kolaylığı açısından yağlı tohumların yanına eklenecek kuru meyveler de tek seferde, hem sağlıklı hem de yüksek enerji alımını sağlarlar. Karbonhidrat kaynağı kabul edilen kuru meyveleri de salatalar ve yemeklerinize ilave edebilirsiniz. Tüketim kolaylığı açısından şekersiz fıstık ve fındık ezmelerini de ara öğünlerinizin enerji yoğunluğunu arttırmak için kullanabilirsiniz.

Süt ve Süt Ürünleri Tüketin

Süt ve süt ürünleri protein, kalsiyum ve fosfordan zengindir. Tam yağlı süt, peynir ve yoğurt günlük tüketilebilecek protein ve enerji kaynaklarıdır. Kilo alma programlarınızda insülin direnci, diyabet gibi kronik bir hastalık söz konusu değilse, sütlü tatlılara da haftada 3-4 kez yer verilebilirsiniz. Tatlılar, kilo aldıran tarifler arasında sayılabilir. Sütlü tatlıların üzerine file badem ya da dövülmüş fındık ilave ederek tek seferde enerji alımını artırarak kilo alımına destek olabilirsiniz.

Yağlı Beslenirken Dikkat

Kilo alma uğruna sağlıksız, doymuş yağlar tüketmeyin. Uzun vadede bu yağlar kolesterol ve kalp hastalıklarına zemin hazırlar. Doymamış yağ asitleri, E vitamini ve flavonoid içerikleriyle olumlu sağlık etkileri bulunan badem, ceviz, fındık, kaju gibi yağlı tohumlar, avokado, zeytinyağı, ceviz yağı, hindistancevizi yağı gibi sağlıklı yağ çeşitlerinden yararlanabilirsiniz.‌

Kilo Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

“Kilo almak için ne yapılır?” diye düşünürken bunun kilo vermek gibi uzun seyirli bir yolculuk olduğunun unutulmaması gerekir. Kişiler hızlı sonuç görmediklerinde vazgeçip beslenme düzenine gösterdikleri özeni yarıda kesebilirler. Kilo almada acele edilmemeli umutsuzluğa düşülmemelidir. Bir gün yetersiz beslenildiğinde, ertesi gün telafi edilerek enerji yoğunluğu yüksek besin alternatiflerini tercih etmeye özen gösterilmeli. Bu düzen sürdürülebilir olduğu takdirde uzun vadeli kilo alınabilir. Sağlıklı kilo alırken yüksek enerjili besinleri çoğunlukla tüketmeye dikkat edin. Kilo alırken kas kütlenizi arttırmanın da ne kadar önemli olduğunu unutmayın. Kasların protein yapısında olması sebebiyle yeterli protein alımınıza dikkat edin.  Tüketilen protein miktarı kadar tüketilen proteinin kalitesi ve vücuttaki kullanılabilirliği de büyük önem taşır. Protein kalitesinin en az günlük ihtiyacı karşılayacak düzeyde olması; protein kalitesinin yüksek olduğunu gösterir. Bu sebeple günlük almanız gereken protein miktarını [0.83 gram x kg] formülasyonu ile hesaplayabilirsiniz. Sağlıklı kilo almak için aşağıdaki önerileri göz önünde bulundurun:

• Harcanılan enerjiden daha yüksek enerji almaya dikkat edin.
• Yoğurt, süt, kefir, ceviz, fındık, badem gibi yağlı tohumlar, kuru meyveler, tahin, pekmez, bal gibi besinleri blender'dan geçirerek enerji yoğunluğu yüksek sağlıklı smoothie elde edip ara öğünlerde tercih edebilirsiniz.
• Kilo almak isteyenlerin en iştahsız olduğu öğün genellikle kahvaltıdır. Yumurta ve yanında 1 adet muz, 1 su bardağı süt, 1-2 dilim peynir, 2-3 adet grissini, kıtır ekmek veya ekmek gibi alternatifler de sağlıklı bir kahvaltı yerine geçebilir. Zamanla tükettiğiniz porsiyonları kademeli olarak arttırmaya özen gösterin.
• Salatalarınızı zeytinyağı, zeytin, avokado, badem, ceviz gibi sağlıklı yağ kaynaklarıyla zenginleştirin.
• Fıstık ezmesi sağlıklı, yüksek enerji ve protein içeren bir atıştırmalık olarak kabul edilir. Ara öğünlerinize ekleyebilirsiniz.
• Sütlaç, muhallebi gibi enerji içeriği yüksek bir tatlıyı uzman ve porsiyon kontrollü olarak beslenme düzeninize ekleyebilirsiniz.
• Yemeklerle beraber sıvı alımını hızlı doygunluk hissi sağlamaması için azaltın. Su ve diğer içecekleri yemeklerden 30-45 dakika önce veya sonra tüketin ve yemeklerin yanında çorba tercih etmeyin.

İştah durumu psikolojik nedenlerden çok kolay etkilenebildiği için yemek yediğiniz ortamın ferah ve uygun olmasına özen gösterin. Daha büyük tabaklar ve sofra takımları daha büyük porsiyonlar tüketmenizi sağlayabilir. Yemeğinizi belirli bir sırayla tüketmeniz de iştahınızı dengelemenizde faydalı olabilir. Örneğin; düşük kalorili sebzeler yerine önce yüksek protein içeren besinleri tüketebilirsiniz. Böylelikle fazla doymadan önce yüksek kalori ve protein almış olursunuz. Kilo almak da vermek gibi aslında kişinin metabolizmasıyla ilgilidir. Herkesin metabolizması birbirinden farklıdır. Günlük enerji gereksiniminize ek olarak günde ekstra 500 kalori almak çoğu yetişkinde kilo alımını sağlayabilir. Her tedavi de olduğu gibi beslenme tedavilerinin de bireye özel olduğunu unutmayın. Bu sebeple mutlaka beslenme ve diyet uzmanlarınızın kontrolünde ilerleyin. Beslenmenizin yanında ek destek ürünlere veya medikal tedavilere ihtiyaç duyulabileceğini göz ardı ve ihmal etmeyin.